Tổ chức Khoa học, Giáo dục và Văn hóa của Liên hiệp quốc Unesco đã công nhận Các thị quốc Pyu của Myanmar là Di sản văn hóa thế giới năm 2014.

Hồ Ngắm Hoàng Hôn Đẹp Nhất Thế Giới Ở Myanmar

hành trình Myanmar tìm hiểu các thị quốc Pyu, là tên gọi chung cho các thành bang của người Pyu từng tồn tại ở miền Trung và miền Bắc Myanmar hiện đại, trong khoảng thời gian từ thế kỷ thứ nhất trước công nguyên đến năm 840. Lịch sử của các thị quốc Pyu được khám phá dựa vào các bi ký tìm thấy và qua các ghi chép của những người Trung Quốc về nước Phiêu.

Người Pyu là một trong những dân tộc tổ tiên của người Miến. Người Pyu đến Myanmar vào khoảng thế kỷ thứ 1 trước công nguyên, cũng có những ghi chép cho là thời điểm người Pyu đến Myanmar có thể từ trước đó. Họ đã tới và lập nên những bang Binnaka, Mongamo, Sri Ksetra, Peikthanomyo, Kutkhaing ở phía bắc. Khu vực bờ biển Halin gyo Thanlwin ở phía đông và vịnh Martaban ở phía Nam.

Thời kỳ sơ khai đó, con đường thương mại từ Trung Quốc sang Ấn Độ đi qua Myanmar. Vào khoảng thời gian năm 97 và năm 121, sứ đoàn La Mã sang Trung Quốc đã chọn lộ trình đường bộ đi qua Myanmar. Nhưng người Pyu lại lựa chọn cho mình một lộ trình khác, đó là xuôi dòng Ayeyarwaddy tới Shri Ksertra và sau đó đi bằng đường biển về phía tây tới Ấn Độ và về phía đông để tới Đông Nam Á hải đảo.

Thư tịch tài liệu của Trung Quốc hiện còn lưu giữ có ghi lại rằng: có 18 vương quốc Phiêu. Dân tộc Phiêu là một dân tộc nhân văn và  hòa bình, có cuộc sống sung túc và văn hóa. Giữa các nước Phiêu hầu như không có chiến tranh và tranh chấp thường được giải quyết thông qua tỷ thí tay đôi hoặc tổ chức các cuộc thi xây dựng. Họ thập chí mặc vải bông gạo thay vì vải lụa để không phải giết con tằm.

Tội phạm bị phạt roi hoặc phạt tù, nếu phạm tội nghiêm trọng có thể bị tử hình. Người Phiêu theo đạo Phật và tất cả trẻ em  được giáo dục trong các tự viện từ khi 7 tuổi cho đến khi 20 tuổi. Các nhà lịch sử học đã phân tích dựa vào các bằng chứng khảo cổ và kết luận rằng các thị quốc Pyu không bao giờ thống nhất thành một vương quốc nhưng các thành phố mạnh hơn thường chiếm ưu thế và nhận cống nạp từ các thành phố nhỏ. Thành phố mạnh mẽ nhất có lẽ là Sri Ksetra.

Trong số 18 thị quốc Phiêu theo như ghi chép của Trung quốc có những thị quốc nổi bật và phát triển mạnh, có những thị quốc kém phát triển hơn. Cho đến nay, các nhà khoa học cũng không biết chính xác trong số các thị quốc thì cái nào được thành lập đầu tiên và vào thời điểm nào. Chỉ có thể ước đoán qua một số bằng chứng là thị quốc đầu tiên được thành lập trước năm 94 bởi năm 94 là thời gian mà biên sử Pyu cho biết có sự thay đổi triều đại.

Vào thế kỷ thứ 7, người Pyu dịch chuyển, thay đổi kinh đô của mình lên phía bắc theo hướng Halingyi ở vùng khô, để lại Shri Ksetra làm một trung tâm hạng hai có vai trò thương mại là chính ở phía nam. Tuy nhiên kinh đô mới ở phương bắc đã bị vương quốc Nam Chiêu cướp phá vào khoảng giữa thế kỷ thứ 9. Cũng từ sụ kiện đó đã dẫn tới sự diệt vong của các thị quốc Pyu.

Các thị quốc Pyu của Myanmar được công nhận là Di sản văn hóa thế giới theo tiêu chí (ii),(iii),(iv) :

- Tiêu chí (ii): Do sự tương tác giữa các thị tộc Pyu với nên văn hóa Ấn Độ từ thế kỷ thứ 2 trước công nguyên, Phật giáo đã đạt được chỗ đứng vững chắc và ổn định tại Đông Nam Á ngay tại các thị tộc Pyu. Cũng chính nhờ sự phát triển văn hóa và ảnh hưởng từ các thị tộc Pyu mà Phật giáo từ đó đã phát triển nhanh chóng trong khu vực Đông Nam Á.

- Tiêu chí (iii): Các thành phố cổ đại Pyu đánh dấu sự xuất hiện của các nền văn minh đô thị Phật giáo. Việc thành lập các cộng đồng tu sĩ Phật giáo có học thức đã góp phần đẩy mạnh việc tổ chức lại sản xuất nông nghiệp, dựa trên quản lý chặt chẽ về tài nguyên nước.

- Tiêu chí (iv): Sự phát triển Phật giáo và văn hóa tại các thị tộc Pyu là yếu tố thúc đẩy sự phát triển kiến trúc tôn giáo. Cũng từ đó các khu định cư tôn giáo lâu dài đã được hình thành và đây là một trong những khu vực được hình thành sớm tại khu vực Đông Nam Á.

Có 3 thị quốc thuộc Di sản văn hóa thế giới làHalin, Beikthano và Sri Ksetra. Đây là các minh chứng nổi bật cho các hoạt động về thương mại, tổ chức tôn giáo cũng như xây dựng hệ thống công trình kiến trúc và hệ thống tưới tiêu nông nghiệp:

Beikthano

Beikthano (còn có tên Vishnu City) nằm tại miền trung của Myanma. Thành phố có thể là thủ đô đầu tiên của một nhà nước về văn hóa và về chính trị trong lịch sử Myanma. Thị quốc Beikthano có quy mô khoảng 300ha, mặt bằng hình chữ nhật có kích thước 3000mx1000m. Đô thị được bao quanh bởi hệ thống thành có chiều dày đến 6m. Lối vào chính của thành dẫn đến cung điện đặt tại hướng Đông. Tại đây hiện khai quật nhiều tàn tích kiến trúc như bảo tháp, tu viện, tường thành, tiền xu, đồ gốm trang trí, đựng hài cốt hỏa táng…

Hanlin 

Hanlin (còn có tên Halingyi )nằm tại miền trung của Myanma, trong thung lũng Mu, là một trong những vùng được tổ chức tưới tiêu lớn nhất Myanma. Thành phố có quy mô khoảng 664ha, mặt bằng hình chữ nhật. Thành có 4 cổng chính và 12 cửa. Bên ngoài thành là một dòng sông hay kênh chạy qua.

Sri Ksetra

Sri Ksetra (còn có tên Thayekhittaya) nằm về phía Nam của cụm các thị quốc Pyu. Thành phố được thành lập vào thế kỷ thứ 7 hoặc thế kỷ thứ 8. Đây là kinh đô của hai hoặc ba triều đại, trong đó có triều đại Vikrama, là triều đại đã đặt ra lịch Pyu, sau này trở thành lịch Myanma.

Sri Ksetra có quy mô diện tích khoảng 1400ha, được bao quanh bởi tường thành cao 4,5m, có 12 cổng ra vào, và có 4 ngôi chùa đặt tại 5 góc thành. Các công trình như cung điện, tu viện, nhà ở bố trí tại nửa phía nam của thị quốc. Toàn bộ nửa phía bắc là các cánh đồng (nơi cung cấp thực phẩm phòng khi có cuộc bao vây dài của kẻ thù. Đây cũng chính là địa điểm của Đường Tăng đi qua đây để sang thỉnh kinh tại Ấn Độ vào năm 648.

Trong số các tàn tích, nổi bật là 3 ngôi chùa tháp: Bawbawgyi, Payagyi và Payama.

Tháp Bawbawgyi được cho là xây dựng vào thế kỷ 6 đến thứ 7 có hình dạng giống hình quả chuông.

Tháp Payagyi và Payama có hình dạng giống nhau, mái vòm hình nón cao.

Ngoài ra, tại đây còn phát hiện phế tích của các ngôi tháp mang tên Bebe, Lemyethna, Đông Zegu; nhiều điêu khắc đá liên quan đến chủ đề Phật giáo, cũng như đạo Hindu.